Kaya gazı, doğalgaz ve petrolün geleceği

Önemli doğal gaz ve petrol kaynağı haline gelmeye başlayan kaya gazı(petrolü), dünya enerji politikalarında önemli değişikliklere neden olacak gibi. Hatta bu durumun günümüzde yaşanmaya başlandığını söylemek mümkün.

Kaya gazı sadece petrol ve doğal gazın uluslararası piyasalarda fiyatlarını geriletmekte kalmıyor, dünya siyasal ve ekonomik durumunu değiştirme potansiyelini de bağrında taşıyor.

Aşağıda belirtilen makaleden yapılan bazı alıntılardaki veri ve değerlendirmelerin enerji piyasasının güncel ve gelecekteki konularına ışık tuttuğunu düşünüyoruz.

Kaya gazı sadece ABD için bir enerji devrimi değil.

“ Onu bir devrim, enerji devrimi olarak” kabul ediniz diye başlayan bir yazı “pipeline and gas journal” da geçenlerde yayımlandı (september 2014,Vol.241,No.9; Carol Freedenthal). Yazıda, yeraltı katmanlarından elde edilen doğal gaz ve ham petrolün özellikle enerji fakiri ülkelerin enerji yapıları ile birlikte mevcut gaz ve petrol ekonomisini değiştireceği ileri sürülüyor.

Kaya gazı yataklarından hidrokarbon üretiminin yeni olmadığı biliniyor. Yeni olanın yatay sondaj ve hidrolik çatlatma gibi sondaj ve üretim tekniklerinin karlı ve ekonomik hale gelmesi olduğu yazıda vurgulanıyor. Bu ekonomiyi yaratan en önemli parametrenin petrol ve dolayısıyla doğal gaz fiyatlarında ulaşılan değerler olduğu kuşkusuz. Yüksek petrol fiyatları bazı büyük firmaların konuya ilgilerini artırdı ve çalışmalarını tetikledi. ABD hükümetinin bu yöndeki çalışmaları teşvik etmesi, 1997 yılında kuzey Teksas’da önemli bir değişim yaşanması ile sonuçlandı.

Bu değişim ve sonraki yıllardaki üretim artışları günümüzde ABD kaya gazı üretim tahmin ve beklentilerini yükseltti. Nitekim bu durum ABD enerji planlamalarına da yansıdı. Federal Enerji Bilgi İdaresi (EIA) tarafından 2013 yılında yapılan tahminlere göre ABD doğal gaz üretimi, 2011 yılında 23 Tcf iken 2040 yılında 33.1 Tcf’ye (936 milyar metre küp) ulaşacak. Bu % 44 artış demektir. Burada önemli olan husus ise, artışın hemen hemen tümünün kaya gazı kökenli olmasının öngörülmüş olmasıdır. Şöyle ki; 2011 yılında 7,8 Tcf olan kaya gazı üretiminin 2040 da 18,7 Tcf’ye çıkacağı bu çalışmada tahmin edilmektedir.  ABD sadece doğalgazı değil, ham petrol üretimini de kaya gazı yataklarını kullanarak destekleyecek. Bu yöneliş ile birlikte ABD ham petrol üretiminde dünyanın en büyük petrol üreticisi olan Suudi Arabistan'ı 2017 yılında geçmeyi hesaplamaktadır. Artık ABD, on yıl önce tüketimini karşılamak amacıyla sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) satın almak için terminaller inşa ederken bugün ihtiyaç fazlası doğal gazı satmak için ihraç terminalleri inşa etmektedir.

Yazıda doğal gaz temininde meydana gelen artışın birçok yararı olduğundan söz ediliyor. Yararların en büyük ve en belirgin olanının ise enerji ekonomisindeki değişim olduğu belirtiliyor. Petrol fiyatlarının Ortadoğu’da stabil hale gelmesi, birkaç yıl önce yükselen doğal gaz fiyatlarının düşmesi ve fiyatlarının genel olarak daha istikrarlı hale geldiği yazıda açıklanıyor. Nitekim bu sonuçlar enerji piyasasındaki fiyatlarla da doğrulanıyor. Makalede bu durum için, son 3-4 yıl ham petrol fiyatlarının 100 $ / B (Cushing fiyatları) ‘da kalması, doğal gaz fiyatlarının (Henry Hub)  2007 yılında en yüksek değere çıkarak 9 $ / MMBtu yaklaşırken son dört yıldır 3-4 $ aralığında sabit kalması kanıt olarak gösteriliyor.

Bununla birlikte enerji fiyatlarındaki geriye doğru gidişin nedenleri arasında küresel ekonomik krizin ve global ekonomik yavaşlamanın önemli etkisinin olduğunu söylemek gerekiyor. “ Petrol fiyatlarının küresel ekonomik krizden önce 2008 Temmuz’unda 147 doları görmesi; 2009’daki çakılmanın ardından 2010-2011 yılında tekrar varil başına 100 doların üzerine sıçraması” (H. Kozanoğlu;28.10.2014) ardından günümüzde 80 dolarla dibe vurması yaşanan krizin sonuçlarından birisidir.

Dünyada kaya gazı rezerv ve üretim durumu

Kaya gazı üretim tekniklerin devrim niteliğinde gelişmeler esas olarak son 30 yılda meydana geldi. Bu gelişmelerin ardından, yeni üretim alanları geliştirildi ve daha fazla kuyu kazıldı. Üretim artışını, üretimde verimlilik yükselişleri takip etti.  Bu durum daha fazla kaya gazı kökenli gaz ve petrolün piyasaya sunulmasını sağladı. Üretimdeki artış çoğunlukla ABD kaynaklı teknoloji ile başarıldı. Sonuç olarak kullanılan teknoloji ile petrol ve doğal gaz arzı da arttı. ABD ve dünyada gaz ve petrol bulunmayan birçok yerde kaya gazı kaynaklarından doğal gaz ve petrol üretilerek enerji piyasasına sunuldu.

Küresel kaya gazı kaynak tahminlerinin 330 milyar ile 1.465 milyar varil arasında olduğu tahmin edilmektedir. Çin, Rusya ve Arjantin gibi ülkelerde kaynağın gerçek boyutunu belirlemek için yatırımlar ise hala devam ediyor. Şu anda, teknik olarak elde edilebilir kaya gazı kaynaklarının bulunduğu en büyük beş ülkedeki tahmini miktarlar 2013 yılında ABD EIA tarafından hazırlanan rapora göre şöyledir:

ABD: 1,161

Çin: 1,115

Arjantin: 802

Cezayir: 707

Kanada: 573

*rakamlar Tcf olarak verilmiştir. 1 Tcf=1,000,000,000,000 feet küp.

Aynı raporda kaya gazı kaynaklı petrol rezervleri milyar varil olarak aşağıdaki gibi verilmektedir;

Rusya: 75

ABD: 48

Çin: 32

Arjantin: 27

Libya: 26

Kaya gazı üretimi ve çevre etkisi