Bir Kuşak ve Bir Yol Projesi (BKBY)
Çin BKBY projesiyle teknolojik üstünlüğü kabul edilen Avrupa ile karşılaşmadan çekinmediğini gösterdi. Kars Tiflis Batum demiryolunun Çin için Türkiye’ye ulaşmanın yolu olma ihtimali var.
Yüzyılımızın taşımacılık projesi olarak sunulan BKBY projesi kapsamında Çin önemli ilerlemeler sağladı. İpek Yolu olarak adlandırdığımız bu proje Çin’i Rusya ve özellikle Avrupa’ya bağlayacaktı. Bu projenin ilk ayağı Çin’i Rusya üzerinden bağlayan hatta ilk taşımacılık gerçekleşti. Trenle yapılan ilk taşıma 17 gün sürdü ve Slovakia’da Bratislava kentinde son buldu.
Çin’i Avrupa’ya bağlayan bir diğer proje ise deniz yolu projesi. Bu proje gerçekleştiğinde ise Çin Avrupa arası sürenin 10 güne kadar düşeceği hesaplanıyor.
Bu bilgilerden sonra konuyu buraya alma nedenimizi açıklayacak hususlara değinmeye başlayabiliriz.
Yol bilindiği üzere ticaretin gelişmesinin temel aracıdır. Yol ile hammaddeye kolaylıkla ulaşabilir, ürettiklerinizi pazara ulaştırabilirsiniz. Yani üretmek ve tüketmenin başlangıç ve son halkasıdır yol.
Size mal satmak isteyen için vazgeçilmez olduğu gibi eğer ihtiyaç duyuyorsanız hammaddeye ulaşmanın yolu da yoldur.
Ancak yol ulaşılan Pazar için de aynı zamanda fırsatlar yaratabilir. Ulaştığınız yerde kontrol edemediğiniz bir mal veya hizmetin size kadar ulaşmasına neden olabilir. Açtığınız yol size silah olarak geri dönebilir. Örneğin globalizm, finans kapital sisteme dünyanın her noktasına ulaşan milyonlarca yol olurken ve Batı bundan inanılmaz kazanç sağlarken, Çin gibi bir çok ülkeye de ekonomik güce ulaşmada yeni yollar sunmuş oldu.
Türkiye 1980 yılı sonrasında serbest ticaret ve dışa açılma politikaları nedeniyle dağılan Sovyetler Birliği sonrası oluşan birçoğu Türk kökenli Cumhuriyetlerle ilişkilerini geliştirdi. Bunların başında hiç şüphesiz Azerbaycan geliyor. Azerbaycan üzerinden Türki Cumhuriyetlere ulaşma projesi Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi bu yaklaşımın bir sonucuydu. Ekim 2017 ‘de resmi olarak açılışı yapılan proje Türkiye’nin dış ticaretinde önemli bir adımdı.
Bu projenin değeri ve önemi konusunda siyasilerin övgü dolu sözleri yıllardan beri devam ede gelmiştir. Övgü sözleri dışında projenin önemine, ticari olarak ülkemize katacaklarına, bir araya gelen halkların yakınlaşmasına, tanışması ve barış içerisinde ortaklıklarına sağlayacağı katkılara gönülden katılabiliriz.
Ancak bu hattın Çin ile bağlantısını dile getirerek ve Çin Rusya demiryolu hattına alternatif bir hat olarak gösterilmesi ve bu nedenle ülkemizin kazançlarından söz edilmesi durumuna itirazımız olacak.
Bakü Tiflis Kars Demiryolu Projesi
Bu projenin temel verileri hakkında açılış töreninde anlatılanlarla bakmak gerekiyor. Cumhurbaşkanı tarafında verilen bilgilere göre “Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi 1 milyon yolcu ve 6,5 milyon ton yük taşıma kapasitesine sahip olacaktır."
Hattın kapasitesinin 2034'te 3 milyon yolcu ve 17 milyon ton yüke ulaşacağını bildiren Cumhurbaşkanı açılış konuşmasında ,” bunun yük taşımacılığında maliyetleri ciddi manada düşüreceğine” işaret etti.
Cumhurbaşkanı hattın BKBY projesiyle bağlantısını kurarak“ Hızlı tren hatlarının tamamının devreye girmesinin ardından Çin'den gelen yükün Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi sayesinde orta koridor üzerinden 12-15 gün arasında Avrupa Birliği ülkelerine ulaşacağını” belirtti. Cumhurbaşkanı, "Şu anda Çin üzerinden Avrupa'ya giden yük miktarı 240 milyon tonun üzerindedir. Ülkelerimizden geçen orta koridordan bu yükün yüzde 10'nun taşınması halinde bile 24 milyon ton ilave yük taşınmış olacaktır." değerlendirmesinde bulundu.(30.10.2017,fortune)
Öncelikle belirtilen yükü taşıyabilmek için her gün Kars’dan en az 2 sefer yük treni kaldırmak gerektiğini söyleyelim. Bu rakama ulaşmanın çok uzak bir ihtimal olduğunu anlatabilmek için bu yazıda rakamlarla hesapların içine dalmak istemiyoruz. Ancak konunun kavranması için bir başka yolu kullanmak istiyoruz. Haberler, Çin’den Avrupa’ya yapılan ilk seferde 3 milyon ABD doları değerinde 41 konteyner mal taşındığını bilgisi veriliyor.
(http://www.ulastirma.com.tr/cinden-ilk-yuk-treni-slovakyaya-geldi-89252h.htm)
Kaba bir hesapla Kars’dan Azerbaycan ve oradan Orta Asya’ya yılda bu yolla 2,5 milyar dolar ihracat yapılabileceğini hayal etmek ne güzel değil mi? Bu hayalin gerçeğe dönüşmesi ise 2016 yılındaki 1,3 milyar dolarlık Azerbaycan ihracatının nerede ise ikiye katlanmasına bağlı.
Cumhurbaşkanı yaptığı açıklamada verdiği rakamlardan birisi ise Çin’den Avrupa’ya giden yükün yüzde onu olan 24 milyon ton kadarının bu hattan taşınması ile ilgili. Bu rakam olağan üstü ve inanılmaz değerde. Aynı paragrafta mevcut hattın 6,5 milyon ton (ki bu iki yönlü taşıma kapasitesi demek) kapasitede olduğunu söyledikten ve mevcut hattın kapasitesinin 2037 de 17 milyon tona ulaşacağını açıkladıktan sonra bu sonuca nasıl ulaşıldı. Bilinmez.
Sanırım bu açılan hattan olsa olsa sadece Azarbeycan ve Nahcivan’a yapılacak ihracat kolaylaşır ve artar. Bunun ötesinde hattın dış ticarete katkısı görülmüyor. Hat ile Çin’den gelen malların Avrupa’ya taşınabileceği ise oldukça şüpheli. Çünkü mesafe, zaman ve maliyet faktörleri dikkate alındığında bunun gerçekleşmesi pek kolay değil. Olsa olsa Çin mallarının Türkiye’ye taşınmasında bir alternatif olabilir.
Çin ile dış ticaretimiz ve BKBY projesi
Son yıllarda Çin olan ticaretimiz oldukça hızlı bir şekilde ve ticaret dengesi Çin lehine artmakta.2016 yılında ihracatımız 2,3 milyar dolar olarak gerçekleşirken ithalatımız bunun tam 10 kattan daha fazla, 25,4 milyar dolar . Çin ile dış ticaretimiz yıllar geçtikçe ülkemiz aleyhine gelişiyor. Örneğin 2007 1,0 milyar ihracata karşın ithalatımız 13,2 milyar dolar idi. Sonuç olarak bundan 10 yıl önce Çin ile ticari açığımız yaklaşık 12 milyar dolar iken 23 milyar dolara çıkmış durumda.2017 yılında durumun nasıl gerçekleştiğini ise birkaç hafta içerisinde birlikte göreceğiz.
Dememiz o ki, Çin bugün tüm dünya önünde elde ettiği ticari başarısını kalıcı kılmak için ucuz güvenli ve hızlı yollara ihtiyaç duyuyor. BKBY işte bu amaçla hayata geçirilen bir proje oldu. Çin BKBY projesi ile Avrupa’ya mal ihracatını artırmayı hedeflemiş durumda. Yukarıda söylediğimiz gibi bu yolun teknoloji üstünlükleri bilinen Avrupa için de kolaylaştırıcı bir yol olma ihtimali var. Anlaşıldığına göre Çin bu karşılaşmadan çekinmiyor. Yapılan yatırımın ülkelerinin çıkarına olduğunu düşünüyor.
Kars Tiflis Batum(KTB) Demiryolu Çin’e yol
Yukarıda verilen dış ticaret verilerinden anlaşılacağı üzere Çin gelecekte ülkemize çok daha fazla mal satacak gibi görünüyor. Nitekim İstanbul’da düzenlenen sektör fuarlarına Çin’li imalatçıların ilgisi bunun açık göstergesi. Fuarlara gösterilen bu ilgi ister istemez Çin’li imalatçıların Türkiye pazarından beklentilerinin yüksek ve giderek artmakta olduğunun işareti.
Bize göre KTB demiryolu Çin’den Avrupa’ya yük taşımasında önemli bir alternatif yol olamayacaktır. Deniz yolu alternatifi yanında açılan Rusya hattının kısa mesafe ve süre nedeniyle çok daha cezbedici olmasını dikkate aldığınızda bunu kabul etmek durumundayız. Bu nedenle KTB demiryolu projesinin önemi ülkemiz içi ve Azerbaycan ile yapılacak ticarette ve ulaşımla sınırlıdır.
Kars Tiflis Batum demiryolunun Çin için Türkiye’ye ulaşmanın yolu olma ihtimali vardır. O nedenle inşaa edilmeden önce yapılacak yolun kime yol olduğunu iyi hesap etmek gerekir diyoruz.
Aralık 2017.Ankara
