Benzinin pompa fiyatı 99 kuruş fazla.

Petrol fiyatlarındaki düşüşler akaryakıt pompa fiyatlarına yansıtılmıyor. Halen benzin ortalama 100 kuruş pahalı satılıyor. İndirimler 5-6 kuruşluk dilimler halinde yapılıyor.

Petrol fiyatlarında önemli düşüşlerin yaşandığı günlerden geçiyoruz. Konunun uzmanları fiyatlardaki bu yönelişin devam edeceği konusunda hemen hemen hemfikirler. Öte yandan bu gelişmelerin nedenleri ve sonuçları üzerinde çeşitli senaryolar yazılıyor ve ayrıntılı analizler yapılıyor.

Petrol fiyatlarının dünya piyasalarında gerilemesi araç yakıtları, doğalgaz ve elektrik fiyatlarında azalmalara neden olacağı biliniyor. Bu durum tarım girdi maliyetlerinde önemli bir paya sahip olan motorinin fiyatını geriletecek, yiyecek fiyatlarının yükselmesini frenleyecektir. Benzer şekilde imalat sanayi enerji maliyetleri bu gelişmeden olumlu yönde etkilenecektir. Bu ve benzeri sonuçlar, halkın ihtiyaçlarını daha ucuza karşılayabilmesinin yolunu da açacaktır.

Ancak bunun için, petrol fiyatlarındaki bu değişikliklerin doğalgaz, benzin, motorin ve elektriğe yansıtılması gerekir. Böylesi bir yansıtmanın yapılıp yapılmadığını ise benzin fiyatları üzerinden yapılan çalışma ile aşağıda göstermeye çalışacağız. Bununla birlikte ulaşılan sonucu ayrıntıya girmeden hemen söyleyelim. Petrol fiyatlarındaki düşüşler akaryakıt pompa fiyatlarına yansıtılmamaktadır. Halen benzin ortalama 100 kuruş pahalı satılmakta ve indirimler 5-6 kuruşluk dilimler halinde yapılmaktadır.

EPDK bağımsız bir kuruluş mu?

EPDK kuruluş amacı “ elektrik, doğal gaz, petrol ve LPG'nin; yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması”  ve “ güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir enerji piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması” dır.  Yukarıdaki amaç doğrultusunda faaliyette bulunacağı yasalarla tanımlanmış bir kuruluştan beklenen doğal olarak enerjinin en düşük bedelle tüketicinin kullanımına sunulmasıdır.

Gerçekten EPDK’nın bu beklentiyi karşıladığını söylemek mümkün mü? Yöneticilerinin doğrudan siyasal iktidar tarafından belirlendiği ortada iken ve bu kuruluşun hükümet yetkililerinin istekleri doğrultusunda enerji piyasasının oluşmasına çaba sarf ettiği gün gibi aşikarken soruya tüketici cephesinden olumlu cevap verilmesi imkansız. Bu çıplak gerçekliği tüketicinin kullandığı akaryakıt fiyatları üzerinden de görmek mümkün. Aşağıda tükettiğimiz benzin üzerinden bu konudaki verileri okuyucuya yansıtmak istiyoruz.

Aşağıdaki özet tabloda 2014 yılı içerisinde brent petrol fiyatları ile kullandığımız süper benzinin pompa çıkış fiyatlarını dolar olarak karşılaştırdık. Karşılaştırma yaparken 2014 yılını 3 kısma böldük ve üç değişik katsayı hesapladık. Bu oranları bulurken 97 oktan benzin fiyatını o günkü kur üzerinden dolara çevirdik.

 *kaynaklar aşağıda veriliyor

 Aşağıdaki grafikte daha kolay anlaşılacağı üzere son aylarda uluslararası petrol fiyatları hızla düşerken kullandığımız benzinin fiyatları benzer şekilde azalmıyor. Örneğin 26.02.2014 tarihinde benzinin pompa fiyatı ve petrol fiyatları sırasıyla 199,07 cent/lt ve 109;07 dolar/varil idi. 18.11.2014 tarihinde ise fiyatlar, aynı sırayla 179,41 cent/lt ve 80,36 dolar/varil oldu.

Bir başka deyişle EPDK piyasayı düzenlese, denetlese ve düşük maliyetli benzini “tüketicinin kullanımına sunsa” idi, benzinin fiyatı 146,25 cent/lt (veya 328 krş/lt) olacaktı. Halbuki 18.11.2014 tarihli pompa fiyatı 391 kuruştu.

EPDK, Hükümet kardeşliği

Petrol fiyatları hızla düşerken, EPDK’nın pompa fiyatlarını aşağıya çekmede tembellik yapmasının nedeni nedir?

Kanımızca bu “tembelliğin” temel nedeni EPDK’ nın bütçe gelirlerinin dikkate almasıdır. Yakıt ithalatı ve satışından alınan vergiler bütçenin önemli bir dilimini oluşturmaktadır. Özellikle yakıt satış fiyatlarının düşürülmesi ÖTV ve KDV vergilerinde önemli azalma ya neden olacaktır. Her ne kadar benzin fiyatlarının düşmesi tüketimi de artıracağı ihtimalini güçlendirse de şimdilik kayıp ve gelir arasındaki farkın pozitif veya negatif olacağı konusunda bir netlik yoktur. En azından EPDK ve hükümet pompa fiyatlarının düşmesinin vergileri olumsuz yönde etkileyeceği görüşündedir. Bu nedenle de hükümet ve EPDK birlikte tembellik yapmakta ve pompa fiyatlarının hızlı düşmesine izin vermemektedir.

EPDK ile hükümet arasında siyasi bir kardeşliğin olduğunu gösteren bir başka veri ise yukarıdaki katsayıların dönemsel değişiminde gözleniyor. Katsayıların 1,8 civarında dolaştığı dönemler, başka bir deyişle benzin, motorin pompa fiyatlarının düşük tutulduğu tarihlerde iktidar iki önemli sınavdan geçti. Bunlardan ilki 30 Mart yerel seçimleri, ikincisi ise 10 Ağustos cumhurbaşkanlığı seçimiydi. Sınav bitince ipler gevşetildi. Katsayı 2,25 değerine fırladı.

Benzin fiyatı ne olmalı?

Bu yazıyı tamamlarken aşağıda ayrıntılı ikinci bir tablo vereceğiz. Tabloda bu yılı(2014) başlangıç noktası olarak alıyoruz. Tüketicilerin yakıta ödedikleri bedelin yılsonunda da yılbaşındaki kadar olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu yaklaşımın asgari ölçüde de olsa adaletli olacağını varsayıyoruz. Yakın bölgemizdeki ülkeler ile Avrupa ülkeleri içerisinde yakıta en yüksek bedel ödediğimizi bilerek (http://www.kimyamuhendisleriplatformu.org/DR/technology/akaryak%C4%B1tta...)  bu kabulü yapıyoruz. Bu varsayımdan hareket ettiğimizde tabloda şu durumla karşılaşıyoruz.

Ocak ayı için hesapladığımız katsayının 1,82 olduğunu unutmadan bu fiyatı 09.12.2014 tarihli verilere uygulayalım.  O günkü uluslararası petrol fiyatı ve döviz kur değerleri ile 1,82 katsayısını çarptığımızda bulacağımız rakam 275 kuruştur. Halbuki aynı tarihte kurşunsuz benzinin satış fiyatı 374 kuruş.

Demek ki kurşunsuz benzinde yılın başındaki reel değere ulaşılması için 99 kuruş indirim yapılması gerekiyor.

Zaman zaman, üç beş kuruşluk indirimlerle bu miktara ulaşılması mümkün değil. O nedenle EPDK’dan “tüketiciye düşük maliyetli” ve ucuz benzin temini için görevini yapmaya çağırmak tüketicinin en doğal hakkı.

 EPDK hükümetten ve siyasal iktidardan gelen sinyallere göre mi hareket edecek? Yoksa bu yılın ilk yarısında yaptığı gibi seçime doğru giderken frene yavaş yavaş basarak bütçeye destek verirken, tüketiciyi yine unutacak mı?

 Göreceğiz ve 99 kuruş indirim yapılana kadar konuyu  takip edeceğiz.

Aralık 2014