ÇED engeline bakanlık müdahalesi

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın dile getirdiği “bazı yatırımlarda ÇED sürecini kolaylaştıracağız” şeklindeki ifadesinin hemen ardından 3 Ekim 2013 tarihinde Resmi Gazete’ de yayınlanan yönetmelikle uygulamaya geçildi.Yeni düzenlemenin geçmişte Hükümetin karşılaştığı baz hukuksal zorunluluklardan kurtulma amacı ile getirildiği anlaşılıyor. Yeni yönetmelikle bazı sektörlerde yapılan yatırımlarda ÇED’e tabi olma sınırları daraltılırken, ÇED raporlarının hazırlanmasında bazı teknik değişiklikler yapıldı. Düzenlemeyle, ÇED başvuru dosyası, ÇED raporu, proje tanıtım dosyaları artık proje sahibi yerine yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından hazırlanarak sunulacak. Böylece yatırımlara ilişkin çevre değerlendirme raporu sunacak mühendislerin çalıştığı firmaların “yetkilendirme” adı altında kontrol edilmesi sağlandı. ÇED raporu hazırlayan firmalar sadece proje firmasıyla anlaşması yeterli olmayacak, ayrıca bakanlık onayı da gerekecek. Bu ise ÇED raporu düzenleyen şirketler ve orada çalışan mühendisler için bilimsel ve objektiflik yerine işini ne pahasına olursa olsun sürdürme ikilemi içine düşürecek. Yatırımdan doğrudan olumsuz etkilenebilecek çevre halkı ve doğanın korunması ise demokratik meslek örgütleri ile sivil inisiyatiflerin çabalarına kalmış olacak. Öte yandan ÇED olumlu kararı alan projelerin inşaat dönemine ilişkin izleme ve kontrol raporlama çalışmaları da yine yetkilendirilmiş bu kuruluşlar tarafından yapılacak.Eski yönetmelikte 12 gün içinde tamamlanması gereken, halkın katılımı, bilgilenme ve özel format verme işlemlerinin 7 iş günü içerisinde tamamlanması istenerek bu süre kısaltılmakta. Özel formatın veriliş tarihinden itibaren ÇED raporunun Bakanlığa sunulması ise 1 yıldan 1,5 yıla çıkarılarak uzatılmakta. Raporun formata uygun olmadığının tespiti halinde eksikliğin giderilmesi için proje sahibi firmaya verilen süre ise 3 aydan 6 aya çıkarılmakta.Bakanlık sürede adeta kendine ve özel şirketlere cömert davranırken halka karşı cimri davranmış.Halkın yatırım projelerine müdahil olamaması bu yönetmelikle düşünülerek formatlanan bir başka ayrıntı. Önceki yönetmelikte ÇED değerlendirme toplantılarının projeden doğrudan etkilenecek kesimlerin kolayca katılabileceği yerde yapılması söz konusu iken, son düzenlemede bu hususa yer verilmemiş.Hukuku “by pass” etme Hükümet yeni yönetmelikte hukuk engelini yan yolları kullanarak aşmayı amaçlamış. Yönetmelikte 23 Haziran 1997 tarihinden önce kamu yatırım programına alınmış olup, 29 Mayıs 2013’ten önce planlama aşamasını geçmiş ihale süreci başlamış olan veya üretim-işletmeye başlayan projeler ÇED kapsamı dışında tutuldu. Eski yönetmelikte 7 Şubat 1993’ ten önceki projeler kapsam dışında tutulmuştu. Ancak 1993 yılında çıkarılan bu yönetmeliğin hukuksuzluğu Çevre Mühendisleri Odası’nın konuyu yargıya taşıması üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’ unun 27 Ocak 2011 tarihli kararıyla saptanarak Yönetmeliğin yürütmesi durdurulmuştu. Hükümet bu kez aynı hukuki zemini sadece tarihleri değiştirerek oluşturmaya çalışmış.   Yeni yönetmelik ve bazı sonuçlarıBu yönetmelik uygulanmaya başladığında nükleer santral, 3. köprü, Gebze-İzmir otobanı, Ilısu Barajı gibi dev projelere getirilen ÇED muafiyeti 3. Havalimanı’nı da içine alacak şekilde genişletilmiş olacak. Ayrıca yatırım aşamasında ve üretime geçmiş ancak ÇED rapor onayları olmayan projeler de doğayı katletmesine hukuki onay verilmiş olacak.Yeni yönetmelikte ÇED raporu istenen bir çok işletme kapsam dışına çıkarıldı. Bazı işletmelerde ise ÇED rapor sınırı, belirlenen kapasite üstündeki tesisler olarak belirlenerek daraltıldı. Bu kararın bilimsellikten tamamen uzak olduğu bir gerçek. Önemli olanın tesisin kapasitesi değil onun inşa edildiği çevrenin konumu ve üretim prosesi olması gerekir. Örneğin  çok küçük kapasiteye sahip bir tesis kurulduğu bölgede doğayı yok edebilir. Bunun örnekleri oldukça fazladır.Çoğunda meslektaşlarımızın da çalıştığı ÇED raporu düzenleyen  kuruluşlar artık sadece işverenin değil bakanlığın kontrol ve denetimine girecektir.Yeni yönetmelik ile kapsam daraltıldığı için bu alanda çalışan şirket ve mühendis sayısında azalma olacağı düşünülmelidir.5 Ekim 2013