Nobel Kimya Ödülü Moleküler Makinalara

 

2016 Nobel Kimya Ödülü, hareketleri kontrol edilebilen ve enerji uygulandığında istenen görevi yapabilen moleküler makinaları geliştiren araştırmacılara verildi.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından 2016 yılı Nobel Kimya ödülü, “moleküler makinaların tasarımı ve sentezi” nedeniyle Strasburg Üniversitesi’nden Jean-Pierre Sauvage, ABD Northwestern Üniversitesi’nden İngiliz araştırmacı Sir J. Fraser Stoddart ve Hollanda, Groningen Üniversitesi’nden Bernard L. Feringa adlı araştırmacılara verildi.

Akademi’den 5 Ekim 2016 tarihinde yapılan basın açıklamasında araştırmacıların hareketleri kontrol edilebilen, enerji verildiğinde istenen görevi yerine getirebilen moleküller geliştirdikleri, bu şekilde makinaları minyatürize ederek kimyayı da yeni bir boyuta taşıdıkları belirtildi.

Moleküler makinaya giden ilk adımın Jean-Pierre Sauvage tarafından 1983’te atıldığı belirtilen açıklamada, kendisinin iki halka şeklindeki molekülleri bağlamayı ve catenane olarak adlanlan bir zincir oluşturmayı başardığı aktarıldı. Güçlü kovalent bağlar yerine moleküller bu zincirde daha serbest mekanik bağlarla bir araya geldi. Bir makinanın bir görevi yerine getirebilmesi için parçalarının birbirine göte hareket edebiliyor olması gerekiyordu. Birbirine kilitlenen iki halka bu gerekliliği karşılıyordu.

Açıklamada, ikinci adımın Fraser Stoddart tarafından 1991 yılında, arotaxane olarak adlandırılan, moleküler halkayı ince bir moleküler eksen etrafında hareket edebilir hale getiren buluşuyla atıldığı belirtilerek araştırmaları arasında moleküler asansör, moleküler kas ve molekül bazlı bilgisayar çipi olduğuna yer verildi.

Bernard Feringa’nın ise moleküler bir motoru geliştiren ilk kişi olduğu belirtildi; 1991 yılında araştırmacının sürekli olarak aynı yönde dönen bir moleküler rotor kanadı elde ettiği, moleküler motorları kullanarak motordan 10 000 kat büyük cam bir silindiri döndürdüğü ve bir nano araba tasarladığı eklendi.

Basın açıklamasında, bu buluşların 1830’lardaki elektrik motoruyla aynı düzeyde olduğu, moleküler makinaların yeni malzemeler, sensörler ve enerji depolama sistemleri geliştirmekte kullanılabileceğine dikkat çekildi.

 

https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2016/press.html

 

                                                                                                                                                      Ekim 2016