Antalya Kent Konseyi: Sebzelerde ilaç kalıntısı var

İç piyasaya sürülen sebzelerde yüksek zirai ilaç kalıntı oranı tespiti Gıda ve Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü kontrollerinde ortaya çıktı.


Antalya Kent Konseyi Tarım Topraklarının Korunması ve Kullanımı Çalışma Grubu Raporu:

KONU: Yaş Sebze ve Meyvelerde Zirai İlaç Kalıntısı Sorunları Ve Çözüm Önerileri.

Antalya Kent Konseyi, Tarım Topraklarının Kullanımı ve Korunması Çalışma Grubu’nun 26.11. 2014 tarihinde, yukarıda belirtilen konu ile ilgili olarak yaptığı toplantıya, çalışma grubu üyelerinin yanı sıra, grubu bilgilendirmek amacıyla, Antalya İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğünden konu ile ilgili bölüm sorumlusu, Antalya Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürlüğü ile Murat paşa ve Döşeme altı Belediyelerinden görevliler katıldı. Toplantıda konu detaylı olarak tartışılmış ve aşağıda belirtilen tespitler ve öneriler not edilmiştir;

KONU İLE İLGİLİ TESPİTLER

1.    Antalya, Türkiye’nin en önemli tarım kentidir. Antalya için tarım en az turizm kadar önemlidir. Türkiye sera varlığının %50’sinden fazlası, Sera domates üretiminin yine %50’sinden fazlası, hıyar, patlıcan, biber, kabak gibi sebzelerin %40’ından fazlası Antalya da üretilmektedir.

2.    Zirai ilaçlar tarımsal üretimin en önemli girdilerinin başında gelir. Konvansiyonel tarımda, özellikle de yaş sebze ve meyve üretiminde Zirai ilaç kullanımı kaçınılmazdır. Önemli olan zirai ilaç kullanımını gerekli olduğu durumlarda, dozunda ve son kullanım ile hasat arasındaki süreye dikkat edilerek kullanılmasıdır.

3.    İyi tarım uygulamaları konusunda çiftçi eğitimleri yeterli değildir. Bu konuda yapılan çalışmalar ve yasal düzenlemelerin birçoğu göstermelik ve kâğıt üzerinde kalmaktadır. Toplantıya davet edildikleri halde, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü’nden katılım olmadığı için; bu konuda yapılan çalışmalar hakkında bilgi alınamamıştır. Rapor yazımından sonra  Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı il müdürlüğünden gelen rakamsal veriler kullanılmıştır.

4.    Antalya da Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı bir devlet laboratuvarı ile altı özel laboratuvar vardır. Denetim amaçlı analizler sadece devlet laboratuvarında yapılırken, ihracatı ve ithalatı yapılan ürünlerin kalıntı analizleri ise özel laboratuvarlarda da yapılmaktadır.

5.    Bu raporda; Tablodaki Zirai ilaç kalıntılarına yönelik veriler Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının verileridir. Antalya İl Kontrol Laboratuvarı katılımcısı uzman tarafından sunulan 2013 ve 2014 verileri arasında analiz sayıları konusundan farklılıklar vardır.

6.    Antalya İl Kontrol Laboratuvarında yeni alet ve sistem değişikliklerinden dolayı yıllara göre değişen sayılarda etken maddenin analizi yapılabilmektedir. Rusya’ya yapılan ihracatta analizlerde 107 etken maddeye bakılırken, Denetim amaçlı ve Avrupa’ya yapılan ihracatlar için yapılan analizlerde bakılan etken madde sayısı değişmektedir. 2013 yılında 230 etken maddeye bakılırken, 2014 yılında 416 etken maddeye bakılmıştır.

7.    Laboratuvarda numuneler; denetim, ihracat, ithalat ve özel istekler olmak üzere dört kategoride incelenmektedir.

8.    Denetim amaçlı yapılan analizlerde kalıntı miktarının kabul edilebilir sınırları(MRL: Maksimum Risk Seviyesi) aşması durumunda, sorumlular hakkında yasal işlemler başlatılıp, cezalar uygulanmaktadır.

9.    Antalya İl Kontrol Laboratuvarının iş yükü oldukça fazladır. Analiz maliyetleri yüksektir.

10. Yıllar itibarı ile denetim ve izleme amaçlı alınan numune sayıları ve Zirai İlaç Kalıntısı analiz sonuçlarını çizelgede verilmiştir.

 

YILLARA GÖRE PESTİSİT KALINTISI DENETİM VE İZLEME FAALİYETLERİ SONUÇ TABLOSU

ÖRNEK ALINIŞ SEBEBİ

YILLAR İTİBARI ÖRNEK SAYILARI

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

DENETİM

38

138

277

276

133

351

635

1689

739

851

1370

1391

1334

İZLEME

0

0

0

91

32

 

 

 

 

 

 

 

 

İHRACAT

120

14

61

34

1904

4089

4918

6238

9186

11554

11481

10274

9960

İTHALAT

0

0

8

1

1

0

0

13

37

 

14

 

 

ÖZEL İSTEK

0

17

23

61

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TOPLAM

158

169

369

463

2070

4440

5553

7940

9962

12405

12865

11665

11294

ANALİZ SONUCU

OLUMLU

123

152

367

459

2055

4409

5446

7327

9807

12270

12721

11589

11182

OLUMSUZ

35

17

2

4

15

31

107

613

155

135

144

76

112

YÜZDE

%

22,2

10,1

5

9

7

7

1,93

7,72

1,56

1,09

1,1

0,76

0,9

C.SAVCILIĞINA SEVK

11

13

2

1

7

28

104

610

155

5

 

 

 

İDARİ PARA CEZASI

 

 

 

 

 

 

 

 

123

164

191

87

118

                               

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü

11. Antalya İl Kontrol Laboratuvarı katılımcısı uzmanının da belirttiği gibi; İhracat için yapılan analizlerde kalıntı oranı büyük ölçüde sıfırlanmıştır. Çünkü ihracı yapılan ürünler genellikle modern tesislerden, kontrollü üretimle elde edilmektedir. Özellikle iç piyasada satılan ürünlerde, önemli oranlarda kalıntıya rastlanmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü kalıntı oranlarını verirken ihracat analizlerini de ilave ederek toplam analiz miktarı üzerinden orantılanmaktadır. Verilen cezalar dikkate alındığında, iç piyasa denetimlerinde Maksimum risk seviyesini geçen kalıntı oranları 2013 için tablodaki gibi % 0,76 değil, %6,25, 2014 yılı için ise %0,9 değil %8,85 dir. Oysa ki, İl Müdürlüğü kendi hesaplama yöntemine göre AB ve ABD den daha iyi durumda olduklarını, Avrupa birliğinde ve ABD de kalıntı oranlarının %3-5 arasında olduğunu vurgulamaktadır. Elbette iyiye gidiş vardır. Ancak %6-9 kalıntı oranı önemli bir kalıntı oranıdır. Bu rakam yine il müdürlüğü verilerine göre 2008 de %16,9, 2009 da %36,3, 2010 da %21, 2011 de %14,3 seviyesinde idi.

12. Özellikle sebzelerdeki yüksek kalıntı oranlarının temel sebebi; üretim seralarının uygun olmaması nedeniyle hastalık ve zararlı popülasyonunun artması ve yoğun zirai ilaç kullanımıdır.

13. Piyasada satılan ve çok kullanılan bazı ilaçların etkinliği azalmış, ilacın prospektüsünde belirtilen dozlar çözüm getirmediğinden, üretici tarafından iki üç misli yüksek dozlarda kullanılmaktadır.

14. Köylerde üreticiler birbirlerinin uygulamalarını takip ederler ve uygularlar. Köy içinde kullanılan zirai ilaçlar benzerdir.

15. İhracata gönderilen ürünlerde kalıntı oranı çok düşükken, iç piyasada satılan ürünlerde kalıntı oranı çok yüksektir. Özellikle semt pazarları tamamen kontrolsüzdür. Üretici hiçbir kontrolden geçmeden pazarlarda ürünlerini satabilmektedir.

16. Sebze ve Meyve halleri Büyükşehir Belediyesine aittir. Antalya da çok sayıda irili ufaklı hal mevcuttur. Özellikle küçük hallerin kontrol ve denetimi yetersizdir. Büyükşehir Belediyesi Üretici ve Tüketici hallerinde satılan ürünlerden % 0,50 oranında rüsum almaktadır.  Belediyenin Hallerden Rüsum, Kira ve Otopark gibi önemli oranda geliri vardır. Ancak Belediye yasal olarak hallerden elde ettiği gelirin % 10’unu haller için harcamalıdır. Çok düşük olan bu oran bile haller için harcanmamaktadır.

17. Belediyelerin Halk Sağlığı birimleri vardır. Yani Belediyeler halkın içme suyunun sağlıklı olup olmadığı ile ne oranda ilgili ise hallerde ve pazarlarda satılan yaş sebze ve meyvelerinin sağlıklı olup olmadığı ile de ilgilenmesi gerekir. Bu konuda hassasiyet göstermesi gerekir.

18. Zirai ilaç kalıntısı yanında, özellikle yaprağı yenen yeşil bitkilerdeki gübre(Özellikle Nitrat) birikimi de sağlık açısından tehlikelidir. Fosseptik ve Lağım suları ile beslenen bu tür bitkilerden de amip gibi parazitler insan sağlığını tehdit eder.

 

KONU İLE İLGİLİ ÖNERİLER

1.    Zirai ilaç kalıntılarını önlemek veya azaltmak, üreticileri eğiterek ve bilinçlendirerek sağlanabilir. İyi tarım uygulamaları ve Entegre mücadele konusunda etkin bir yayım politikası uygulanmalıdır. Tamamen Zirai ilaç kalıntısına yönelik eğitici, aydınlatıcı broşürler hazırlanarak bütün üreticilere ulaştırılmalıdır. Bu broşürlerin dağıtımında haller de etkin görev almalıdır. 

2.    Küçük üreticilerin kendi bölgelerinde örgütlü yapılar oluşturarak, bazı yapısal ve teknik sorunlara ortak çözümler üretebilmeleri için yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Bu amaçla çıkarılan, 5200 sayılı “Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu” nün tekrar gözden geçirilerek bu yapılanmaya izin veren bir yasa çıkarılmalıdır.

3.    Zirai ilaç ve gübreler Ziraat mühendislerince önerilmeli ve satılmalıdır.

4.    Zehirlilik oranı yüksek bütün tarım ilaçları reçete ile satılmalıdır. Reçeteler günümüzde masa başında yazılmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca etkin ve gerçekçi bir tarımsal danışmanlık sistemi kurulması için mevcut yönetmeliklerin tekrar gözden geçirilmesi gerekir.

5.    Özellikle iç piyasada satılan yaş sebze ve meyvelerde zirai ilaç kalıntısına yönelik denetim ve izleme amaçlı analizler arttırılmalı. Analiz için alınan örnekler, sadece bir bölgeden gelen ürünlerden değil, köyler bazında alınmalıdır. Kalıntı çıkan ürün üreticileri uyarılmalı, Kabul edilebilir sınırların üzerinde kalıntı çıkan üreticiler cezalandırılmalıdır. Köylerde bir üreticinin ceza alması köy içinde çabuk yayılacağından caydırıcı olacaktır.

6.    Büyükşehir belediyesi halk sağlığı için hallerde ve özellikle de semt pazarlarında zirai ilaç kalıntısına yönelik denetim ve analizler konusuna eğilmelidir. Denetimsiz küçük haller kapatılmalıdır.

7.    Büyükşehir belediyesi, hallerden büyük gelir elde etmektedir. Elde edilen bu gelirlerden hal üniteleri içinde halkının sağlığını korumak için, kalıntı analiz laboratuvarları kurmalıdır. En azından, devlet ve özel laboratuvarlarda, hal gelirleri bütçesinden daha fazla miktarda örneğin analiz edilmesine katkı sağlamalıdır.

8.    Mevcut hal ünitesi içindeki İl Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğünün analiz kapasitesini arttırmak için alet ekipman ve personel sayısı arttırılmalıdır.

 

SONUÇ

 

İl Kontrol Laboratuvarı analiz sonuçlarına göre, özellikle iç piyasada satılan yaş meyve ve sebzelerde yüksek oranda zirai ilaç kalıntısı tespit edilmiştir.

Zirai ilaç kalıntılarını önlemek veya azaltmak için; İyi tarım uygulamaları ve Entegre mücadele konusunda etkin bir yayım politikasının ortaya konulması ve uygulanması gerekir.

Zirai ilaçlar ve gübreler Ziraat Mühendislerince satılmalıdır. Zehirlilik oranı yüksek tarım ilaçları reçete ile satılmalıdır. Reçete masa başında değil bir fiil üretim yerinde, hastalık veya zararlının popülasyonuna göre yazılmalıdır.

Denetimler köyler bazında yapılmalıdır. Hal’e veya pazara getirdikleri ürünlerinde, kabul edilebilir sınırlar üzerinde Zirai ilaç kalıntısı tespit edilen üreticilere caydırıcı para ve hapis cezası verilerek, bulundukları köylerde olayın bütün köylüye duyurulması sağlanmalıdır.

Büyükşehir belediyesi halk sağlığı için hallerde ve özellikle de semt pazarlarında zirai ilaç kalıntısına yönelik denetim ve analizler konusuna eğilmelidir. Hallerde, hallerden elde ettiği gelirlerle, kalıntı analiz laboratuvarları kurmalıdır. En azından, devlet ve özel laboratuvarlarda, hal gelirleri bütçesinden daha fazla miktarda örneğin analiz edilmesine katkı sağlamalıdır.